Yaşa Bağlı Makula (Sarı Nokta) Dejenerasyonu : Antioksidanlar ve Lutein/Zeaksantin’in Etkileri

Yaşa Bağlı Makula Dejenerasyonu : Antioksidanlar ve Lutein/Zeaksantin’in Etkileri

Yaşa bağlı makula dejenerasyonu (AMD),gelişmiş ülkelerde 65 yaş üstü bireylerde görme kaybının başlıca nedenlerinden biridir. Bu rahatsızlığın ilerleyen dönemlerinde coğrafi atrofi (GA) olarak adlandırılan ve makulanın merkezi kısmının ilerleyici hasarıyla karakterize edilen bir durum gelişir. GA, dünyada milyonlarca kişiyi etkileyen, çoğu zaman geri dönüşü olmayan bir görme kaybına yol açar. Ancak, çeşitli mikronütrient destekleriyle bu ilerleme hızının yavaşlatılabileceği gösterilmiştir.

Bu yazıda, Keenan ve arkadaşlarının yaptığı iki önemli çalışma üzerinden AMD ve GA’nın ilerleyişini yavaşlatmada oral antioksidan ve lutein/zeaksantin desteklerinin etkilerini inceleyeceğiz.

Çalışmanın Amacı

Bu çalışmalar, yaşa bağlı makula dejenerasyonu olan hastalarda coğrafi atrofiyi (GA) merkeze yaklaşım hızı ve toplam GA alanını azaltma konusundaki etkinliğini araştırmayı amaçlamıştır. Çalışmalar, şu sorulara yanıt aramıştır:

1. Antioksidan destekleri (Vitamin C, E ve β-karoten) GA’nın merkezî makulaya doğru ilerlemesini yavaşlatabilir mi?
2. Lutein ve zeaksantin gibi karotenoid destekleri bu etkileri daha da geliştirir mi?

Yöntemler

AREDS ve AREDS2 Araştırma Dizaynı

1. AREDS (Age-Related Eye Disease Study):
   • Katılımcılar: 55-80 yaş arasında, erken veya ileri AMD bulguları olan toplam 3640 kişi.
   • Destek Formülasyonları:
     • Vitamin C (500 mg), Vitamin E (400 IU), β-karoten (15 mg)
     • Çinko (80 mg) ve bakır (2 mg)
     • Kombinasyon veya plasebo
2. AREDS2:
   • Katılımcılar: 50-85 yaş arasında, toplam 4203 kişi.
   • Yeni Destek Formülasyonları:
     • Lutein (10 mg) ve Zeaksantin (2 mg)
     • Omega-3 Yağ Asitleri: DHA (350 mg) ve EPA (650 mg)
     • Farklı kombinasyonlar veya plasebo

Değerlendirme Kriterleri

• GA Progresyonu:
  • Merkeze yaklaşım hızı (GA merkezden uzaklığın yıllık değişimi)
  • GA alanındaki değişim
• Görme Keskinliği:
  • En iyi düzeltilmiş görme keskinliği (ETDRS) skorlarının zaman içindeki değişimi

Sonuçlar

Antioksidan Desteklerinin Etkisi

AREDS çalışmasında, antioksidan desteği alan katılımcılarda GA’nın merkeze ilerleme hızı %30 oranında daha yavaş bulundu. Bu etki, toplam GA alanı üzerinde belirgin bir fark yaratmadı ancak merkezî makula korumasına yönelik bir katkı sundu.

Lutein ve Zeaksantin’in Etkisi

AREDS2 çalışmasında, lutein/zeaksantin destekleriyle merkeze yaklaşım hızında %35 oranında azalma gözlemlendi. Özellikle b-karoten içermeyen formülasyonlarda etkiler daha belirgindi. Lutein ve zeaksantin’in makulanın merkezi bölgelerinde yoğunlaşması, bu etkinliği açıklayabilir.

Omega-3 Yağ Asitleri

Omega-3 yağ asitlerinin (DHA ve EPA) GA progresyonunu yavaşlatmadığı ancak genel makula sağlığına faydalı olabileceği belirtilmiştir.

Tartışma

Bu çalışmalar, AMD’de antioksidanların ve lutein/zeaksantin’in etkilerini ortaya koyarak bu desteklerin foveal koruma mekanizmasını artırabileceğini göstermiştir. Özellikle, görme merkezi koruma stratejilerinin geliştirilmesi için bu bulgular çok önemlidir.

Klinik Öneriler

• Erken AMD Tespiti: AMD belirtilerinin erken tanısı, uygun destek tedavilerine erken başlanmasını sağlayabilir.
• Destek Tedavisi: Vitamin C, E, lutein ve zeaksantin gibi desteklerin rutine dahil edilmesi, AMD’nin ilerlemesini yavaşlatabilir.
• Hasta Bilgilendirmesi: Lutein ve zeaksantin gibi karotenoidlerin gıda kaynaklarından (yeşil yapraklı sebzeler, turuncu meyveler) alımının özellikle vurgulanması önemlidir.

Son Söz

AMD’ye yönelik mikronütrient destekleri, mevcut tedavi stratejilerine tamamlayıcı bir yaklaşım sunmaktadır. Antioksidanlar ve lutein/zeaksantin, makula sağlığının korunmasında önemli bir rol oynayabilir. Klinik uygulamalarda bu bulguların dikkate alınması, görme kaybını azaltmaya yönelik etkili stratejiler geliştirilmesine olanak tanır.

Referanslar

1. Keenan TDL, Agrón E, Chew EY, et al. Oral Antioxidant and Lutein/Zeaxanthin Supplements Slow Geographic Atrophy Progression to the Fovea in Age-Related Macular Degeneration. Ophthalmology. 2025;132(1):14-29.
2. Age-Related Eye Disease Study Research Group. A Randomized, Placebo-Controlled, Clinical Trial of High-Dose Supplementation with Vitamins C and E, Beta-Carotene, and Zinc for Age-Related Macular Degeneration and Vision Loss. Arch Ophthalmol. 2001;119(10):1417-1436.